Giriş: Kişilik Ne Zaman Bozukluğa Dönüşür?
Kişilik, bireyin dünyayı algılama, ilişkiler kurma ve kendini ifade etme biçimidir.
Ancak bu özellikler katı, esnekliğini yitirmiş ve kişinin yaşamını zorlaştırır hale geldiğinde, kişilik bozukluğu söz konusu olur.
Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki, kişilik bozukluğu bir “etiket” değil, bireyin kendini ve çevresini algılama biçiminde oluşan kalıplaşmış örüntülerdir.
Bununla birlikte, doğru terapi yaklaşımlarıyla bu örüntüler fark edilip dönüştürülebilir.
Kişilik Bozukluğu Nedir?
Kişilik bozuklukları, düşünce, duygu ve davranışlarda sürekli ve esnek olmayan kalıpların görülmesiyle karakterizedir.
Bu kalıplar, bireyin iş yaşamı, sosyal ilişkileri ve iç dünyasında belirgin sıkıntılara yol açar.
DSM-5’e göre kişilik bozuklukları üç ana kümeye ayrılır:
- A Kümesi (Tuhaf veya Eksantrik Kişilik Bozuklukları)
- Paranoid
- Şizoid
- Şizotipal
- B Kümesi (Dramatik, Duygusal veya Değişken Kişilik Bozuklukları)
- Borderline (Sınırda)
- Narsistik
- Histrionik
- Antisosyal
- C Kümesi (Kaygılı veya Korkulu Kişilik Bozuklukları)
- Kaçıngan
- Bağımlı
- Obsesif-Kompulsif
Kişilik Bozukluklarının Ortak Özellikleri
- Sürekli tekrarlayan davranış kalıpları
- Empati kurmada zorluk
- İlişkilerde iniş çıkışlar
- Kendilik algısında istikrarsızlık
- Eleştiriyi tolere edememe
Örneğin, borderline kişilik bozukluğu olan bir birey birini bir gün “çok iyi” bir gün “çok kötü” olarak algılayabilir.
Narsistik kişilik yapısında ise aşırı beğenilme arzusu ve empati eksikliği ön plandadır.
Kişilik Bozukluklarının Nedenleri
Kişilik bozukluklarının gelişiminde hem biyolojik hem çevresel etkenler rol oynar:
- Çocukluk travmaları (ihmal, istismar, duygusal yoksunluk)
- Ebeveyn tutumları (aşırı eleştirel, reddedici, ilgisiz)
- Genetik yatkınlık
- Bağlanma problemleri
Bununla birlikte, erken dönemde yaşanan duygusal deneyimler, bireyin kendine ve dünyaya dair inançlarını şekillendirir.
Kişilik Bozukluklarında Terapötik Yaklaşımlar
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
BDT, bireyin olumsuz düşünce kalıplarını fark edip yeniden yapılandırmasına yardımcı olur.
Örneğin, “kimse bana güvenmez” inancı yerine, “bazı insanlar güvenilirdir” gibi daha esnek düşünceler geliştirilir.
Diyalektik Davranış Terapisi (DBT)
Özellikle borderline kişilik bozukluğu tedavisinde etkilidir.
DBT, duygusal regülasyon, stresle başa çıkma ve kişilerarası beceriler kazandırmaya odaklanır.
Şema Terapi
Şema Terapi, çocuklukta gelişen “temel duygusal ihtiyaçların” karşılanmaması sonucu oluşan kalıpları hedefler.
Örneğin, “terkedilme” veya “kusurluluk” şemaları fark edilip dönüştürülür.
ACT (Kabul ve Kararlılık Terapisi)
ACT, kişinin düşüncelerini bastırmak yerine kabul etmesini ve değerleri doğrultusunda yaşamayı öğretir.
Bu terapi, “düşüncelerin kontrolü” yerine “eylemlerde esneklik” kazandırmayı hedefler.
Uzman Klinik Psikolog Mert Aktaş, BDT, DBT ve ACT yaklaşımlarını entegre biçimde kullanarak, kişiye özgü terapi planları oluşturur.
Kişilik Bozukluklarında Tedavi Süreci
- Kendini Fark Etme – Birey, tekrarlayan ilişki ve düşünce kalıplarını fark eder.
- Duygusal Regülasyon – Duyguların kontrolü yerine yönetimi öğrenilir.
- Davranış Değişikliği – İşlevsel olmayan alışkanlıklar yerine yenileri geliştirilir.
- Kendilik Algısının Güçlenmesi – “Ben kimim?” sorusuna daha net ve esnek bir yanıt bulunur.
Sonuç olarak, kişilik bozuklukları “değişmez” değildir. Esneklik kazanmak, farkındalık ve destekle mümkündür.
Günlük Hayatta Kişilik Farkındalığı İçin Öneriler
- Duygularınızı bastırmak yerine gözlemleyin.
- Her tepki öncesinde durup düşünün.
- Sınır koymayı öğrenin.
- Değerlendirilmek yerine anlaşılmaya odaklanın.
- Gerektiğinde profesyonel destek alın.
Bu farkındalık, kişilik örüntülerini dönüştürmenin ilk adımıdır.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
Kişilik bozuklukları tamamen tedavi edilebilir mi?
Kişilik bozuklukları, terapiyle önemli ölçüde iyileştirilebilir; amaç, esneklik ve farkındalık kazandırmaktır.
İlaç tedavisi gerekir mi?
Bazı durumlarda (anksiyete, depresyon eşlik ediyorsa) ilaç tedavisi destekleyici olabilir.
Kaç seans sürer?
Kişilik yapısına bağlı olarak uzun süreli bir süreçtir; ortalama 6 ay–1 yıl arası düzenli terapi önerilir.
Sonuç: Değişim, Farkındalıkla Başlar
Kişilik bozuklukları, kişinin kendisiyle ve çevresiyle kurduğu ilişki biçiminde katılık yaratan örüntülerdir.
Ancak farkındalık, kabul ve profesyonel destekle bu örüntüler değiştirilebilir.
Uzman Klinik Psikolog Mert Aktaş,
Koç Üniversitesi ve Bangor Üniversitesi (İngiltere) mezunu bir terapist olarak,
kişilik bozukluklarında BDT, ACT, DBT ve Şema Terapi temelli bilimsel yöntemleri bütüncül biçimde uygular.
👉 Randevu alın, kendinizi yeniden tanımlamaya bugün başlayın.
🌿 Kendinizi Yeniden Keşfedin
Kişilik bozukluğu tedavisinde farkındalık, değişimin ilk adımıdır.
✅ BDT, ACT ve Şema Terapi temelli yaklaşım
✅ Koç ve Bangor Üniversitesi mezunu
✅ Online ve yüz yüze seçenekler
