Giriş: Yemekle Olan İlişki, Duyguların Aynasıdır
Yemek yemek, yalnızca fiziksel bir ihtiyaç değil, aynı zamanda duygusal bir deneyimdir.
Bazen kontrol, bazen suçluluk, bazen de değersizlik hissi bu deneyimin merkezine yerleşir.
Yeme bozuklukları, kişinin beden algısı ve duygusal regülasyon becerileri arasındaki dengesizlik sonucu ortaya çıkar.
Öncelikle, bu rahatsızlıklar yalnızca “yemekle ilgili bir sorun” değil, derin psikolojik süreçlerin dışavurumudur.
Bununla birlikte, erken fark edildiğinde ve uygun terapi yaklaşımlarıyla desteklendiğinde, tamamen iyileşme mümkündür.
Yeme Bozuklukları Nedir?
Yeme bozuklukları, kişinin yeme davranışlarını ve beden algısını olumsuz etkileyen psikolojik rahatsızlıkların genel adıdır.
Bu bozukluklar, yalnızca bedensel değil, aynı zamanda duygusal ve sosyal yaşamı da etkiler.
En yaygın üç türü:
- Anoreksiya nervoza
- Bulimiya nervoza
- Tıkınırcasına yeme bozukluğu (Binge Eating Disorder)
Anoreksiya Nervoza: Kontrolün Bedeli
Anoreksiya, kişinin kilo alma korkusu nedeniyle yemeğini kısıtlaması ve bedenini olduğundan daha kilolu algılamasıyla karakterizedir.
Bu kişiler genellikle aşırı kontrol ihtiyacı duyarlar.
Belirtiler:
- Aşırı kilo kaybı
- Kalori ve kilo takıntısı
- Ayna karşısında bedeninden memnuniyetsizlik
- Yoğun egzersiz yapma davranışları
Anoreksiya, en yüksek ölüm oranına sahip psikolojik bozukluklardan biridir.
Bu nedenle erken müdahale hayati önem taşır.
Bulimiya Nervoza: Suçluluk Döngüsünde Kaybolmak
Bulimiya, kişinin aşırı yemek yedikten sonra, suçluluk hissiyle kusma, oruç tutma ya da aşırı egzersiz yapma davranışlarıyla karakterizedir.
Kısır döngü şöyledir:
- Duygusal stres artar
- Kontrolsüz yeme atağı yaşanır
- Suçluluk ve pişmanlık hissi gelir
- Kompansatuvar (telafi edici) davranışlar başlar
Bu döngü, bireyin hem bedensel hem psikolojik olarak tükenmesine neden olur.
Bununla birlikte, bilişsel ve farkındalık temelli terapiler bu döngüyü kırmada oldukça etkilidir.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu: Sessiz Bir Kaçış
Tıkınırcasına yeme bozukluğu, kısa sürede aşırı miktarda yemek yeme ataklarıyla kendini gösterir.
Kusma veya telafi davranışları genellikle görülmez.
Bu durum, kişinin duygusal boşluklarını doldurmak için yemeği bir “rahatlama” aracı olarak kullanmasıyla ilişkilidir.
Belirtiler:
- Gizli yemek yeme alışkanlığı
- Yemek sonrası suçluluk hissi
- Kilo alımı ve utanç döngüsü
- Duygusal dalgalanmalar
Öte yandan, kişi genellikle “kontrolsüz” hissettiği bu ataklar sonrası yoğun pişmanlık yaşar.
Yeme Bozukluklarının Nedenleri
- Düşük benlik saygısı
- Toplumsal güzellik baskısı
- Aile içi iletişim problemleri
- Travmatik yaşam deneyimleri
- Mükemmeliyetçilik eğilimi
Yeme bozuklukları çoğu zaman duygusal regülasyon zorluklarının bir sonucudur.
Kişi yeme davranışını bir “kontrol mekanizması” olarak kullanır.
Yeme Bozukluklarının Tedavi Süreci
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
BDT, kişinin beden algısı ve düşünce kalıplarını yeniden yapılandırmayı hedefler.
“Yemek = suçluluk” gibi otomatik düşünceler fark edilip yeniden çerçevelenir.
Farkındalık Temelli Yaklaşımlar
Mindfulness, kişinin yeme eylemine odaklanmasını sağlar.
Yemeği suçlulukla değil, farkındalıkla deneyimleme becerisi kazandırır.
Aile Terapisi
Özellikle ergenlerde yeme bozukluklarının tedavisinde aile desteği çok önemlidir.
Aile terapisi, yeme davranışının arkasındaki duygusal dinamikleri anlamayı kolaylaştırır.
ACT (Kabul ve Kararlılık Terapisi)
ACT, kişiye bedenini olduğu gibi kabul etmeyi ve değerleri doğrultusunda davranmayı öğretir.
Uzman Klinik Psikolog Mert Aktaş, BDT ve ACT yaklaşımlarını birlikte kullanarak bütüncül bir tedavi süreci planlar.
Yeme Bozukluklarıyla Başa Çıkmak İçin Günlük Stratejiler
- Günlük duygusal farkındalık pratiği yapın
- Yemek yeme hızınızı bilinçli olarak yavaşlatın
- Sosyal medyadaki beden algısı içeriklerinden uzaklaşın
- Kendinize karşı daha şefkatli olun
- Profesyonel destek almaktan çekinmeyin
Sonuç olarak, yeme bozukluğu bir “irade zayıflığı” değil, duygusal bir çığlıktır.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
Yeme bozuklukları tamamen iyileşir mi?
Evet, uygun terapiyle kişi yeme davranışını ve beden algısını yeniden düzenleyebilir.
Yeme bozukluklarında ilaç kullanılır mı?
Bazı durumlarda terapiye destek olarak ilaç kullanılabilir, ancak temel tedavi psikoterapidir.
Aile desteği neden önemli?
Yeme davranışı çoğu zaman aile içi dinamiklerle ilişkilidir; bu nedenle destekleyici bir çevre iyileşmeyi hızlandırır.
Kilo almak ya da vermek tedavinin ölçütü müdür?
Hayır. Asıl ölçüt, yeme davranışına ve bedene karşı geliştirilen sağlıklı tutumdur.
Sonuç: Bedeni Değil, Duyguları Şifalandırmak
Yeme bozuklukları, kişinin kendini değersiz hissettiği alanlarda kontrol kurma çabasıyla ilgilidir.
Ancak gerçek kontrol, bedeni zorlamaktan değil, duyguları anlamaktan geçer.
Uzman Klinik Psikolog Mert Aktaş, Koç Üniversitesi ve Bangor Üniversitesi (İngiltere) mezunu bir terapist olarak, yeme bozukluklarının kök nedenlerini anlamaya ve kişiye özgü terapi planları geliştirmeye odaklanır.
👉 Randevu alın, bedeninizle barışmanın ilk adımını atın.
🌿 Yeme Bozukluğu Tedavisinde Dengeyi Yeniden Kurun
Bilişsel Davranışçı ve ACT temelli yaklaşımlarla sağlıklı yeme davranışları geliştirin.
✅ Koç ve Bangor Üniversitesi mezunu
✅ BDT ve ACT uzmanı
✅ Online seçenekler
